Creative Glass Forum 2024: Investicije u revitalizaciju paraćinskog staklarstva doprinose stvaranju novog modela lokalnog razvoja

Na Drugom Creative Glass Forum predstavljeni su rezultati preliminarne tehničke procene za zaštitu, očuvanje i revitalizaciju paraćinskog staklarstva, kao i na koji način se realizacijom ovog projekta stvaraju nove mogućnosti za razvoj kreativne ekonomije, promoviše Paraćin kao kreativno mesto koje nudi nove ekonomske i kulturne mogućnosti kreativnoj klasi, kao i za zapošljavanje i ostanak mladih u Paraćinu. Osnovne elemente preliminarne tehničke procene predstavili su članovi Radne grupe za revitalizaciju i očuvanje industrijskog nasleđa paraćinskog staklarstva. Prof. dr Hristina Mikić Univerzitet Metropolitan, Beograd i inicijativa Kreativno staklo Srbije;  Amy Schwartz direktor, Glass Studio – Corning Museum of Glass; Estela Radonjić-Živkov konzervator, Republički zavod za zaštitu spomenika kulture; Prof. dr Žaklina Stojanović dekan, Ekonomski fakultet – Univerzitet u Beogradu; Dr Jelena Nikolić viši naučni saradnik, Institut za tehnologiju nuklearnih i drugih mineralnih sirovina; Prof. dr Dejan Molnar Ekonomski fakultet – Univerzitet u Beogradu II direktor FREN-a; Urška Plavčak, direktor strateškog marketinga Vaider Group – Hrastnik1860 i Srpska fabrika stakla.  U okviru sesije predstavljeni su vodeći američki umetnici u staklu Džoš Simpson, Džo Kariati, Ostirn Stern, Viljem Gudenart po izboru Corning Museum of Glass – Glass Studio koji su bili inspiracija za osmišljavanje programskog koncepta revitalizacije paraćinskog stakla.

Prof. Hristina Mikić ukazala je da je preliminarnom tehničkom procenom predviđena realizacija ovog projekta u tri faze – do 2026. kada je proslava 180 godina staklarstva u Srbiji pokretanje Lab-a za hladno staklo, Historic Glass Showroom-a u Minhovoj vili i Staklo festa – jedinstvene manifestacije koja slavi i afirmiše tradiciju paraćinskog staklarstva; druga faza do 2028. pokretanje Lab-a za toplo staklo i formiranje u celosti Centra za digitalnu industrijsku arheologiju i treća faza uspostavljanje potpuno funkcionalng Lab-a sa kapacitetom za ručnu proizvodnju toplog stakla od 150 kg. Ona je napomenula da se se realizacijom projekta očekuje kreiranje oko 360 novih radnih mesta (direktno i u komplementarnim delatnostima) i povećanje broja registrovanih preduzetnika u intervalu od 10-30 godišnje pretežno u visokokvalitetnim delatnostima u kreativnoj ekonomiji, što je ekvivalentno zapošljavanju u prosečnoj industriji koja posluje u Paraćinu. Amy Schwartz direktorka, Glass studija – Corning Museum of Glass je u svojoj video poruci naglasila da je za male opštine kakva je Paraćin veoma značajan proces revitalizacije staklarstva i da on omogućava da se pokrene drugačiji razvojni model i stvori novi lokalni identitet.

U pogledu turizma, revitalizacija paraćinskog staklarstva doprinela bi promociji turističkih potencijala opštine, sa procenjenim prilivom turista godišnje u intervalu 35.000 do 45.000 posetilaca (i oko 53.300 noćenja) i direktnom ekonomskom koristi u vidu lokalne potrošnje usluga i dobara u intervalu od 6,6 – 10 miliona evra godišnje. Prof. Dejan Molnar sa Ekonomskog fakulteta u Beogradu istakao je da Paraćin ima jedinstvenu priliku da bude prva opština koja svoj razvoj zasniva na akceleratorskoj snazi industrijskog nasleđa, kreativne ekonomije i industrije stakla.

Revitalizacija i očuvanje paraćinskog staklarstva doprinosi stvaranju nove turističke atrakacije, kakva trenutno ne postoji u širem regionu, razvoju kulturne diplomatije i unapređenju vidljivosti Paraćina na međunarodnoj sceni. Do sada je kroz inicijativu Kreativno staklo Srbije i njene aktivnosti na promociji paraćinskog staklarstva informisan ukupan auditorijum od 18.241.000  što je ekvivalento ulaganju od 34.1 miliona evra u promociju Paraćina, industrijskog nasleđa staklarstva i praćinske industrije stakla digitalnim i medijskim kanalima. Estela Radonjić-Živkov iz Republičkog zavod za zaštitu spomenika kulture je istakla da je u ovoj preliminarnoj tehničkoj proceni prvi put primenjen integrativni pristup zaštiti i očuvanju industrijskog nasleđa, kao i da se trenutno završava elaborat o zaštiti nekoliko objekata kulturnog nasleđa u Paraćinu, te da će oni početkom sledeće godine biti proglašeni za spomenike kulture. Dr Jelena Nikolić sa Instituta za tehnologiju nuklearnih i drugih mineralnih sirovina nadovezala se na to da je staklo materijal budućnosti, reciklabilan i da je ključno u Paraćinu zaštiti znanja vezana za staklarstvo, uključujući i recepture za staklarske smese, kojima se kroz naučni pristup mogu povećati njihove funkcionalnosti za primenu u umetnosti i industriji.

PTA za revitalizaciju i očuvanje paraćinskog staklarstva doprinosi kontinuiranoj zaštiti industrijskog nasleđa  primenom integrativnog pristupa i uvođenjem i razvojem digitalne industrijske arheologije kao glavnim stubom procesa revitalizacije. Ovo omogućava transfer inovacija u industrijske i druge privredne sisteme i unapređenje njihove konkurentnosti. Urška Plavčak, direktorka za strateški marketing u Vaider Group – Hrastnik1860 i Srpska fabrika stakla predstavila je planove fabrike i njene investicije u pogon 2 sa kapacitetom 260 tona dnevno, 3 linije i Nacionalnim reciklažnim centrom i istakla da je tradicija paraćinskog staklarstva značajna baza na kojoj se zasnivaju budući planovi razvoja Srpske fabrike stakla. Prof. Žaklina Stojanović dekanka Ekonomskog fakulteta u Beogradu naglasila je da joj je drago da je Ekonomski fakultet u Boegradu bio deo ovog projekta i što je na ovaj način promovisana važna aktivnost koju i Fakultet promoviše, a to je saradnja sa privredom. Veza između nauke i prakse je nešto što je jako važno u savremenom svetu. Fakultet to prepoznaje i razvija saradnju sa kompanijama, pri čemu se ističe realizacija programa studentski praksi. Fakultet je bio domaćin kreativnom izazovu “Paraćinsko stako: tradicija i inovacija”, gde su studenti dobili specijalne nagrade Srpske fabrike stakla u vidu praksi u ovoj fabrici, što im je omogućilo da razviju praktične kompetencije.

Druga sesija koja je bila posvećena regionalnoj saradnji u staklu pokazala je kakvo je stanja kreativnog preduzetništva, umetnosti u staklu i muzeološke prakse u regionu, koji su njeni potencijali, preduslovi za saradnju, kao i koje pozitivne efekte revitalizacija staklarstva u Paraćinu može na regionalnu umetničku, kreativnu i muzeološku praksu. O ovim temama govorili su Jože Rataj muzejski savetnik, Pokrajinski muzej Celje, Celje, Ivana Potočnik dizajner, Staklara „Rogaška“, Rogaška Slatina, Dr Joana Dhiamandi Univerzitet Epoka II DHIAMANDI STUDIO, Tirana, Brigita Gantar dizajner stakla i keramike, menadžerka Glass LAB-a, Centar Rog, Ljubljana, Dejan Vorgić kustos, Narodni muzej Zrenjanin i Tanja Mudrinič, šef dizajna, staklara “Hrasnik” d.o.o. Svi učesnici su se složili da je neophodna regionalna saradnja i povezivanje među akterima i da revitalizacija staklarstva u Paraćinu pruža priliku da ovo mesto postane regionalni stožer razvoja umetnosti i kreativnog preduzetništva u staklu.

Forumu je prisustvovao i predstavnik Opštine Paraćin, dr Bojan Veljković član Opštinskog veća koji je izrazio zadovoljstvo što su u Paraćinu prepoznati potencijali za kulturnu i ekonomsku transformaciju vođeni industrijskim nasleđem staklarstva i izrazio nadu da će se u daljem nastavku realizacije projekta uspostaviti bliska saradnja sa Opštinom Paraćin na ovoj incijativi, kako bi se udružili zajednički napori u očuvanje i revitalizaciju paraćinskog staklarstva i pokretanje Staklo festa.

Forum i prateće aktivnosti podržali su Ambasada Sjedinjenih Američkih Država i Ministarstvo kulture Republike Srbije. Navedena mišljenja, nalazi i zaključci su mišljenje autora i ne odražavaju nužno stav Ambasade Sjedinjenih Američkih Država.